KRAINY POLSKIE

Na historię elektrociepłowni Szombierki składają się i rzekome konszachty z diabłem jej awangardowego twórcy, i nieprawdopodobna historia spadku, ale też wszystko to, co sprawiło, że w pewnym momencie stała się najnowocześniejszą elektrownią w Europie. Dlaczego więc ostatecznie trafiła na listę Najbardziej Zagrożonych Obiektów Dziedzictwa Europejskiego?

Kiedyś były tu lasy, łąki, pola i liczne naturalne stawy, sprzyjające rolnikom. Wszystko zaczęło zmieniać się od 1826 roku, kiedy Karol Godula nabył Szombierki i okoliczne tereny. Osada z rolniczej stała się przemysłową, aż w 1951 Szombierki zostały przyłączone do Bytomia.

Kilka słów należy się Karolowi Goduli, którego historia to niemal gotowy scenariusz filmowy. Urodził się jako syn leśniczego, zmarł jako potentat przemysłowy, jeden z najbogatszych ludzi na Górnym Śląsku. Za życia nazywany Śląskim Królem Cynku. Ekonom, jako organizator i wizjoner przyczynił się do rozwoju całego przemysłu górnośląskiego. Za młodu został brutalnie pobity i wykastrowany, utracił czucie w jednej ręce i miał problemy z poruszaniem się. Do końca życia pozostał odludkiem, nie założył rodziny. Mimo olbrzymiego majątku, najczęściej przebywał w drewnianej chacie, z której często buchał wielki ogień. Pracował często w dzień i noc, co okoliczna ludność interpretowała jako konszachty z diabłem.

Ostatni raz Godula zaskoczył wszystkich, zapisując cały majątek niespokrewnionej z nim ubogiej dziewczynce. Sześcioletnia Joanna Gryzik odziedziczyła w ten sposób 19 kopalni galmanu (czyli rudy cynku), 40 węgla kamiennego, kilka hut cynku i 4 majątki ziemskie: w tym Szombierki‑Orzegów. Gdy miała 16 lat, przyjęła szlacheckie nazwisko Gryzik von Schomberg‑Godulla. W 1858 poślubiła Reichsgrafa Hansa Ulricha Schaffgotscha, co zapoczątkowało górnośląską linię rodu Schaffgotschów i tym samym dalszy rozwój m.in. Szombierek. Wraz z rozwojem przemysłu, dzięki hojności Schaffgotschów powstała kasa zapomogowa dla pracowników, wiele domów robotniczych, szkół, szpitali oraz sierociniec w Bytomiu, a pierwszy tramwaj przez Szombierki w kierunku Bobrka przejechał w 1898 r.