KRAINY POLSKIE

Miasto Łódź nie ma klasycznie pojętego centrum. Miejskie życie nie skupia się tutaj – na wzór Krakowa czy Wrocławia – wokół rynku. W Łodzi – dosłownie i w przenośni – owo centrum jest w nieustannym przepływie. Bo to właśnie wokół ul. Piotrkowskiej, jednej z najdłuższych i najbardziej rozpoznawalnych ulic w Europie, zbudowano słynną „Ziemię obiecaną”. Tu koncentruje się od dwóch stuleci wielkomiejski rytm życia, co z wdziękiem zauważył w swojej fraszce Jan Sztaudynger: To największą Łodzi troską, aby Łódź całą – zmieścić na Piotrkowską.

Polskie Champs‑Élysées

Fabrykancka przeszłość odbija się na murach kamienic będących świadkami wielu – zarówno pięknych, jak i traumatycznych – wydarzeń. Choć tkanka miejska nieustannie się przeobraża, unowocześnia bądź po prostu niszczeje, to Piotrkowska pozostaje w swojej architektonicznej zabudowie zaklęta. Jednak status „polskiego Champs‑Élysées” zmieniał się na przestrzeni dekad, co symbolicznie odnosiło się zawsze do ogólnej kondycji miasta. Przemieszczanie się „w górę” albo „w dół” po Pietrynie, jak nazywają mieszkańcy Piotrkowską, stało się zresztą dla Władysława Reymonta metaforą zależności społeczno‑klasowych, jak i – szerzej – ludzkiej egzystencji. Spójrz na Piotrkowską – zobaczysz ulicę. Spójrz przez Piotrkowską – zobaczysz całą Łódź. Za fasadami XIX- i XX‑wiecznych budynków kryje się wiele historii, a to, co najoryginalniejsze, jest zazwyczaj ukryte. Łódzkie podwórka kryją w sobie liczne niespodzianki: zasłużonych przedstawicieli zanikających zawodów, klimatyczne restauracje czy kawiarnie, a kiedyś nawet kino (słynne kino „Polonia” na Piotrkowskiej 67)! Czuć w tych magicznych miejscach silne poczucie wspólnotowości, a przede wszystkim pozwalają one na moment uciec od głównego ulicznego nurtu. Odpocząć, pomyśleć i iść dalej.

To właśnie w jednym z tych podwórek mieści się od 2014 roku prawdziwy klejnot Łodzi, owoc twórczej rewitalizacji i przepracowania niezwykle osobistej historii. Tam, gdzie kiedyś mieścił się pierwszy łódzki hotel (słynny Hotel de Pologne, którego początki sięgają pierwszej połowy XIX wieku), teraz można podziwiać tzw. Pasaż Róży. Podwórko przy Piotrkowskiej 3 stało się bramą do innego, lepszego świata. Świata, które mogłoby stanowić scenografię baśniowego filmu. Mozaikowa elewacja budynków została niemal w całości pokryta wielokształtnymi kawałkami drobno pociętych luster. Odbijające się w nich światło sprawia, że o rożnych porach dnia i w zależności od pogody „Pasaż” zmienia nastrój i poświatę, a szklane „płatki Róży” mienią się w innych barwach. Autorką projektu jest ceniona artystka Joanna Rajkowska. Jak sama podkreśla: Pasaż Róży, jako tytuł projektu dla miasta Łodzi i jako fraza, ma dla mnie dwojakie znaczenie. Z jednej strony jest to nawiązanie do lokalizacji projektu – wąskiego podwórka na tyłach kamienicy przy ul. Piotrkowskiej 3. Podwórko to ma stać się pasażem, przejściem do ul. Zachodniej, dokąd życie z Piotrkowskiej ucieka w stronę zespołu Manufaktury. Z drugiej strony, Pasaż Róży obrazuje drogę, jaką przeszła moja córeczka Róża, od niewidzenia, do – widzenia [u córki artystki zdiagnozowano nowotwór obu oczu – przyp. red.] Podobnie Łódź „zmienia skórę” i zdobywa nowy poziom widzialności.

Ulica Piotrkowska łączy w sobie zarówno wymiar historyczny, komercyjny, jak i rekreacyjny. Na przestrzeni czterech kilometrów odnosi się wrażenie przemieszczania po scenografiach różnych epok – od Placu Wolności z dumnym pomnikiem Tadeusza Kościuszki aż po OFF Piotrkowską, gdzie już od dekady mocno bije rozrywkowe serce szczególnie młodszego pokolenia łodzian i łodzianek.