KRAINY POLSKIE

Częstochowa przez lata była miastem robotniczym, z uwagi na rozwijający się tam przemysł włókienniczy i hutniczy. Na kartach literatury pięknej z kolei zapisała sie przede wszystkim za sprawą oblężenia klasztoru jasnogórskiego przez Szwedów opisanego przez Henryka Sienkiewicza w Potopie. W tym roku tylko w sierpniu na Jasną Górę – według informacji prasowych klasztoru – dotarło 80 pielgrzymek pieszych.

Spróbujmy wyobrazić sobie Częstochowę lat 40. i 50., kiedy niespełna dziesięcioletni Jurek przychodził z mamą na Jasną Górę. Szukał w klasztorze pocieszenia, kiedy komunistyczne władze aresztowały jego ojca i brata. Po latach, już jako Jerzy Duda‑Gracz, doceniony w Polsce i na świecie artysta, w 2001 roku podaruje sanktuarium cykl 18 obrazów – Golgotę Jasnogórską Trzeciego Tysiąclecia. W wywiadach przyzna, że to najtrudniejsza praca jego życia. „Zależy mi na tym, aby Golgota Jasnogórska nie była historią obrazkową sprzed 2000 lat, którą z dobrym samopoczuciem (że to nie myśmy krzyżowali) sprawujemy w Wielki Piątek. Ta Golgota jest dzisiaj, teraz i tutaj, w katolickiej Polsce” – wyjaśniał w wywiadach artysta.

Superbohaterki, dromaderki, poetki

Pytam Martę Frej, znaną współczesną artystkę, częstochowiankę, o pracę Dudy‑Gracza. Jest dla niej również czymś wyjątkowym z uwagi na nowoczesne podejście artysty do tematu. Na obrazach pojawiają się współczesne postaci, a wraz z nimi nowe tropy interpretacyjne. Tak jak nowe tropy myślenia o polskiej historii znajdujemy w błyskotliwym komiksie Frej Dromaderki, stworzonym we współpracy z wielkim miłośnikiem i znawcą historii Częstochowy, dr. Juliuszem Sętowskim (prowadzi Ośrodek Dokumentacji Dziejów). Dromaderkami w gwarze konspiracyjnej nazywane były kobiety, które przemycały broń i dynamit w granicach trzech zaborów. W okręgu częstochowskim było ich kilkadziesiąt: nieustraszonych, sprytnych, zabójczo odważnych.

Wśród nazwisk przywołanych w Dromaderkach znajdziemy Zofię Prauss, absolwentkę matematyki na paryskiej Sorbonie, która m.in. pomogła Józefowi Piłsudskiemu w ucieczce z więzienia. Była działaczką PPS w Częstochowie i Zakopanem. Organizowała przemyt broni z Niemiec do Królestwa Polskiego. Była redaktorką czasopisma PPS „Głos Kobiet”. Należała także do Klubu Politycznego Kobiet Postępowych.

W Częstochowie, w rodzinie rzemieślniczej, urodziła się także znana poetka, Halina Poświatowska. Na jej życie determinujący wpływ miało kilka dni z dzieciństwa, kiedy w 1945 roku, podczas wyzwalania Częstochowy, rodzice Haliny schronili się w piwnicy. Zimno i wilgoć sprawiły, że dziewczynka ciężko zachorowała, a choroba doprowadziła do powstania nieodwracalnej wady serca. Zadebiutowała w 1956 roku, publikując swoje wiersze w „Gazecie Częstochowskiej”. W jej rodzinnym domu, przy ulicy Jasnogórskiej 23, możemy odwiedzić Dom Poezji – Muzeum Haliny Poświatowskiej, gdzie dostępna jest wystawa stała prezentująca pamiątki rodzinne po poetce. Grób Haliny Poświatowskiej i jej męża znajduje się na cmentarzu św. Rocha w Częstochowie, który jest najstarszym czynnym cmentarzem w Polsce. Czytelnicy poetki mogą także odwiedzić jej pomnik wykonany w naturalnych rozmiarach z żywicy przez częstochowskiego rzeźbiarza, Szymona Wypycha, i usiąść przy Alei Najświętszej Marii Panny na ławeczce Haliny Poświatowskiej.