KRAINY POLSKIE

Częstochowa – duchowa stolica Polski i jeden z największych ośrodków pielgrzymkowych świata chrześcijańskiego, miasto ikony „Czarnej Madonny”, jak nazywa się Matkę Boską Jasnogórską, Bogarodzicę. Żeby stanąć przed jej obliczem, co roku prawie 4,5 miliona pątników pielgrzymuje do klasztoru Ojców Paulinów na Jasnej Górze. Jednak ci, którzy będą podróżować w głąb korzeni, znajdą tu coś jeszcze: podwaliny naszej kultury.

To kraina zbudowana na słowiańskich opowieściach i legendach, której szlaki prowadzą nurtem rzeki, aż do źródeł bijących u podnóży licznych form skalnych. Podążając do źródła, stajemy naprzeciw samych siebie, bo przecież: Człowiecza dusza Niczym woda: Przychodzi z nieba, Do nieba wraca, I znów z powrotem Iść w ziemię musi, Wieczna zmiana – pisał w swoim poemacie Johan Wolfgang Goethe. Podróż do źródeł to podróż w głąb siebie.

Woda jako początek

Jak mówi legenda, początki jasnogórskiego kultu maryjnego wiążą się z poszukiwaniem życiodajnej wody. Należy ich szukać w XIV wieku, na południe od granic Częstochowy. W 1382 roku podróżował tędy na Jasną Górę śląski książę Władysław Opolczyk. Spragniony, szukał wody w okolicy dzisiejszego Leśniowa, ale bezskutecznie. Zwrócił się w pokornej modlitwie do Matki Bożej. Spłynęła na niego łaska, gdyż z ziemi wytrysnęło obfite źródło. Dało ono początek istniejącemu do dziś potokowi Leśniówka. W dowód wdzięczności Opolczyk pozostawił w kaplicy przy źródle drewnianą figurkę Matki Bożej, którą wiózł razem z Cudownym Obrazem „Czarnej Madonny”.

Woda, jako jeden z czterech żywiołów, już w starożytności określana była mianem arché, czyli praprzyczyny wszystkich ziemskich bytów. Pierwsze wersy Starego Testamentu mówią o wodzie‑pramorzu obejmującej wszechświat. Na poziomie dosłownym to bezwonna i bezbarwna substancja, która ma w sobie życiodajną moc. Zapewnia wzrost, daje siłę i witalność. Zmywa to, co niechciane. W kontekście wody pojawia się ponadto perspektywa symboliczna, religijna – zarówno w dawnych wierzeniach pogańskich, jak i później, w religii chrześcijańskiej. Do dziś Jura naznaczona jest siecią legendarnych wód opływających tamtejsze tereny. Chrześcijański kult maryjny osadza się tu w źródłach zgoła magicznych.