KRAINY POLSKIE

Nowatorska inicjatywa artystów, przemysłowców i działaczy politycznych przyczyniła się w 1907 roku do powstania Deutscher Werkbund (Niemiecki Związek Twórczy). Celem organizacji była poprawa jakości produkcji i promocja funkcjonalnych projektów w architekturze, designie i produkcji przemysłowej. Architekci związani z Werkbundem pragnęli wykrawać z dostępnych materiałów „nową rzeczywistość”, w której manifestowałby się nowy rodzaj wrażliwości artystycznej, której daleko byłoby do artyzmu i zdobnictwa. Kluczem okazywała się tutaj potrzeba. Na początku XX wieku tworzenie na pograniczu różnych sztuk stawało się równocześnie formą estetycznej edukacji, drogą do artystycznego samopoznania. Beneficjentem tych działań miał być ostatecznie nie tylko sam artysta, ale także odbiorca – nowoczesny człowiek na miarę nowoczesnych czasów.

Od poduszeczki do miasta Ogromne zapotrzebowanie na mieszkania w dobie wielkiego rozwoju przemysłowego Europy po zakończeniu I wojny światowej, a także nowe, oryginalne podejście do architektury i sztuki użytkowej, nie umknęły uwadze zarządu Werkbundu w Berlinie i jego krajowych sekcji (szwajcarskiej, austriackiej i czechosłowackiej). Zadania organizacji były bardzo jasne i kompleksowe, co najlepiej oddaje jedna z wypowiedzi założyciela ambitnego projektu Hermanna Muthesiusa: „od wykonania drobnej poduszeczki na sofę do budowy miast”. I tak też się stało.

Od drugiej połowy lat 20. XX wieku zaczęto rozwijać pełne rozmachu, nowoczesne wystawy, których ważnym zadaniem było zaprezentowanie sześciu eksperymentalnych, wzorcowych osiedli w Stuttgarcie (1927), Brnie (1928), Wrocławiu (1929), Zurychu (1931), Wiedniu i Pradze (1932), które zachwycają po dziś dzień nie tylko innowacyjnym podejściem do organizacji samej przestrzeni, ale też doświadczenia, jakie ta kreuje na co dzień w zderzeniu z potrzebami użytkowników. Jak stwierdza prawdziwa specjalistka w temacie, Jadwiga Urbanik (redaktorka książki Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927–1932, Wyd. Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016): „Wszystkie osiedla cechowały się regionalnymi i narodowymi odrębnościami, każdorazowo miała na nie wpływ sytuacja w Werkbundzie. Powstanie tych założeń przypada na lata 1927–1932, czyli okres od gospodarczego wzrostu do gospodarczego załamania. Nie wszędzie pozostawiono autorom niemal pełną swobodę twórczą, jak to było w Stuttgarcie czy we Wrocławiu. W Brnie i Pradze prezentowane domy były wynikiem kompromisu między architektem i przyszłym właścicielem. (…) Często również, aby nie ponieść finansowego fiaska, rezygnowano rozmyślnie z eksperymentów, stosując jedynie sprawdzone już metody budowlane i konstrukcje”.